Depresja u nastolatków - jakie są objawy i jak pomóc?

CO TO JEST DEPRESJA?

Niektórzy błędnie kojarzą depresję ze spektakularnymi, łatwymi do zdiagnozowania objawami. A tymczasem ona tli się we wnętrzu człowieka bardzo powoli. Choroba potrafi rozwijać się miesiącami, a nawet i latami. Utrzymuje się długo i rośnie w siłę. Zaburza codzienne funkcjonowanie. Wywołuje nieustanne i nieuzasadnione poczucie smutku i przygnębienia, które niekoniecznie muszą być widoczne ,,gołym okiem’’. Dotychczasowy świat pełen barw przybiera ponurą aurę, gdzie dominują szarości i beznadzieja. Tak po prostu, z dnia na dzień nasza życiowa energia przygasa. Zaburzenie psychiczne bierze górę nad wszystkimi dotychczas ważnymi dla człowieka sprawami.

Nastolatek borykający się z zaburzeniem psychicznym cierpi. Niestety jego ból jest bardzo często niedostrzegany lub źle interpretowany przez otoczenie. Bagatelizowanie objawów depresji to dość powszechne zjawisko. Traktowanie zmiennych zachowań młodego człowieka, jak zupełnie naturalny przejaw ,,buntu nastolatka’’ powoduje zamykanie się w sobie i ukrywanie choroby. To, co niewidoczne dla oczu wydaje się nie mieć znaczenia. Nie bez powodu uważa się, że ,,depresja to choroba duszy i wykrzywiony obraz rzeczywistości’’. Depresja młodzieńcza to temat tabu, a osoba chora jest stygmatyzowana przez otoczenie. I właśnie przez te krzywdzące stereotypy wielu młodych ludzi i ich rodziny czują się osamotnieni w walce z chorobą. Osoba chora nie radzi sobie z narastającymi problemami, co objawia się w jej funkcjonowaniu w życiu codziennym.

DEPRESJA W MŁODYM WIEKU – PODSTĘPNA CHOROBA CZY FANABERIA MŁODEGO POKOLENIA?

Depresja to zaburzenie psychiczne i o tym trzeba mówić głośno, bez poczucia wstydu. Nie jest to wymysł niedojrzałych emocjonalnie ludzi. Nie jest to też chwilowy wybryk podyktowany złym humorem czy kaprysem nastolatka. To stan o wiele głębszy niż obniżenie nastroju, gorsze samopoczucie czy chwilowy ,,dołek’’. Depresja to choroba, która przenika każdy aspekt życia młodego człowieka. Może dotknąć absolutnie każdego, bez względu na płeć, wiek, poziom wykształcenia, stosunki w rodzinie i status materialny.

DEPRESJA MŁODZIEŃCZA – STATYSTYKI

Lady Gaga, Adele, Demi Lavato, Selena Gomez i otwarcie śpiewająca o swojej chorobie Billie Eilish. To zaledwie kilka przykładów gwiazd młodego pokolenia, które odważyły się wyjść spod osłony swojej sławy i przyznać się do trudnej walki z zaburzeniem psychicznym. Takie ,,mało medialne’’ działania mogą pomóc zrozumieć nastolatkom, że jest to podstępna choroba XXI wieku, która może objąć stery nad życiem każdego. Do niektórych osób najlepiej przemawiają statystyki. Dlatego warto zapoznać się z powszechnie dostępnymi wynikami prac badawczych.

• Ciężka depresja dotyka od 3 do 5% dzieci i młodzieży.¹
• 20% niepełnoletnich doświadcza epizodu z depresją. 30-70% z nich choruje na depresję ponownie w wieku dorosłym.²
• 22 mln ludzi na kuli ziemskiej zmaga się z depresją lub zaburzeniem lękowym.³
• Między 1990 a 2013 rokiem liczba osób cierpiących na zaburzenia psychiczne (w tym depresję) wzrosła o 50%. Obecnie na zaburzenia depresyjne cierpi około miliona obywateli Polski, co stanowi 3,5% społeczeństwa.⁴
• Co dwudziesta osoba w wieku 18-24 lat (5%) deklaruje myśli samobójcze. Co czwarta (25%) depresję i bycie nieszczęśliwym.⁵
• Polska jest w czołówce krajów w Europie z największą liczbą samobójstw wśród młodzieży.⁶

Biorąc pod uwagę powyższe statystyki, możemy stwierdzić, że w klasie, do której uczęszcza około 30 uczniów, prawdopodobnie znajduje się nastolatek borykający się z depresją lub chorobowo obniżonym nastrojem. Na podstawie tego, nietrudno obliczyć również, ile takich osób może być w całej szkole.
 

JAKIE SĄ OBJAWY DEPRESJI U NASTOLATKÓW?

Depresja u nastolatków to nie jest problem, do którego dziecko przyzna się rodzicom lub nauczycielowi. Nie jest to choroba, która, jak na dłoni prezentuje swoją siłę i działanie. Nastolatek w depresji to nie ,,sfochowany dzieciak’’, który nie docenia tego, co ma. Jego zachowanie nie jest też naturalną reakcją związaną z aktualnym rozwojem. To młody człowiek, który nie potrafi samodzielnie poradzić sobie z cierpieniem psychicznym. I choć choroba, ta może nie być widoczna w pierwszym kontakcie i w spontanicznej rozmowie, to można ją wykryć i zdiagnozować.

Jak rozpoznać depresję u nastolatków? Najważniejsze, aby spojrzeć na bliską osobę całościowo. Depresja obejmuje wiele aspektów życia człowieka. To charakterystyczna grupa objawów (zespół chorobowy), które mogą wystąpić u chorego.

• Obniżony nastrój i przygnębienie – stan utrzymujący się przez dłuższy czas, niezależnie od zaistniałych sytuacji.
• Lęk – doświadczanie nieustającego niepokoju i wewnętrznego napięcia.
• Zaburzenia snu – nadmierna senność i zmęczenie w ciągu dnia, zaburzenie rytmu dobowego, bezsenność.
• Nadmierna płaczliwość.
• Intensywne, nieuzasadnione reakcje emocjonalne – smutek, agresja, napady złości, wrogość wobec bliskich i osób z otoczenia.
• Niska samoocena – pesymistyczne nastawienie do siebie i swojego życia.
• Alienacja – stopniowe izolowanie się od rodziny, przyjaciół i społeczeństwa.
• Spadek kondycji fizycznej i aktywności – bezczynność i brak działań, utrata dotychczasowych zainteresowań i pasji, brak motywacji i sił (nie mylić z lenistwem).
• Problemy w szkole i obniżenie sprawności intelektualnej – pogorszenie wyników w nauce, opuszczanie lekcji, niechęć do nauki i prac domowych, problemy ze skupieniem się i koncentracją, rozdrażnienie, kłopoty z zapamiętywaniem i logicznym myśleniem.
• Zaburzenia odżywiania – brak apetytu i utrata masy ciała lub nadmierne objadanie się i widoczny wzrost wagi.
• Ograniczenie kontaktów z otoczeniem i rówieśnikami.
• Używki – ucieczka i szukanie chwilowego ukojenia w alkoholu, dopalaczach, narkotykach, nikotynie, lekach dostępnych bez recepty.
• Ucieczka w uzależnienia behawioralne (czynnościowe) – próba radzenia sobie z problemem i ucieczka od rzeczywistości poprzez np. Internet, gry komputerowe, hazard, kompulsywne kupowanie.
• Objawy psychosomatyczne – bóle brzucha lub głowy, nudności i wymioty, biegunki lub zaparcia, duszności i kołatania serca, omdlenia, moczenie nocne.
• Konflikty z prawem.
• Autoagresja – samookaleczanie, a więc umyślne uszkadzanie własnego ciała.
• Myśli i próby samobójcze.

PRZYCZYNY DEPRESJI U NASTOLATKÓW – GDZIE SZUKAĆ ŹRÓDEŁ PROBLEMÓW?

Skąd się bierze depresja u dzieci i młodzieży? Mnóstwo rodziców zadaje sobie to pytanie. Przecież przejście z okresu dzieciństwa do dorosłości nie może być takie trudne i problematyczne? A jednak. To, co dla dorosłych wydaje się być błahym doświadczeniem i kolejnym etapem życia, dla nastolatka, który jest bombardowany współczesną technologią i oddziaływaniem mass mediów, stanowi przyczynę wielu napięć i skrajnych emocji.

Depresja młodzieńcza to bardzo skomplikowane zaburzenie psychiczne, które może być wyzwolone przez działanie różnych czynników. Wśród nich z całą pewnością możemy wymienić uwarunkowania genetyczne (np. depresja lub inne choroby psychiczne u rodzica) i czynniki środowiska rodzinnego (konflikty w rodzinie, rozwód lub separacja małżonków, przemoc w rodzinie, molestowanie, choroba lub śmierć członka rodziny, brak poczucia bezpieczeństwa, wsparcia i miłości, samotność, uzależnienia rodziców). Predyspozycje psychiczne (inaczej osobowościowe) to kolejna grupa czynników, które mogą mieć wpływ na pojawienie się symptomów depresji w życiu nastolatka. Są to wysoki poziom lęku, nadmierny perfekcjonizm, niska samoocena, problemy radzenia sobie ze stresem czy też duża podatność na zranienia.
 

JAK POMÓC NASTOLATKOWI Z DEPRESJĄ – CO MOŻE ZROBIĆ RODZIC?

Wyjście z sideł choroby wymaga specjalistycznego leczenia i wsparcia bliskich. Dlaczego to takie ważne? W przeciwieństwie do osób dorosłych, a więc takich, które osiągnęły stopień rozwoju odpowiadający człowiekowi dojrzałemu, nastolatki są najczęściej wciąż zależne od innych. Zaangażowanie rodziców, opiekunów lub nauczycieli to ważny element całego procesu zdrowienia.

Leczenie depresji to zazwyczaj długotrwały proces, który opiera się przede wszystkim na specjalistycznej pomocy psychoterapeuty lub/i lekarza psychiatry. Po wstępnej diagnozie specjalista ustala najlepszy tor działań dla chorego. Może to być zarówno terapia indywidualna, jak i sesje grupowe lub rodzinne. W niektórych ciężkich przypadkach zdarza się³ , że leczenie przebiega dwutorowo. Wówczas terapia jest łączona z leczeniem farmakologicznym, a nawet hospitalizacją.

Wypieranie istniejącego problemu u potomstwa, nie spowoduje, że choroba zniknie, ucichnie lub nastoletnie dziecko samodzielnie znajdzie właściwą drogę ku wyzdrowieniu. Taka postawa wyparcia u opiekunów może jeszcze bardziej pogłębić ból i smutek młodego człowieka. Co przede wszystkim można zrobić dla osoby cierpiącej na depresję? Jak pomóc nastolatkowi z depresją? Przede wszystkim REAGOWAĆ. Zachęcać do zmierzenia się z problemem, nawet jeśli przyczyny jego wystąpienia związane są z błędami wychowawczymi rodziców.

Długo nieleczone zaburzenie psychiczne, jest totalnie wyniszczające, dlatego czekanie i odwlekanie decyzji o leczeniu działa tu na niekorzyść nastolatka. Jeśli zastanawiamy się jak rozmawiać z nastolatkiem, który ma depresję, aby przekonać go do terapii to dajmy mu miłość, wsparcie i zrozumienie. Postępujmy tak, jak w przypadku każdej innej choroby, podczas której przebiegu nie wahamy się korzystać z pomocy specjalisty. Depresja u nastolatków to choroba uleczalna. Wsparcie rodziny i specjalistyczna pomoc psychoterapeuty to najsilniejsza broń w walce z zaburzeniem psychicznym.

Źródła:

D. Jęczmińska, Depresja nastolatka. Kompendium wiedzy dla rodziców, dostęp 29.10.2021,
Śledztwo Pisma, Samobójstwa nastolatków – dlaczego oficjalne statystyki pokazują tylko część prawdy, dostęp 29.10.2021