Strach przed bezpośrednią interakcją z innymi to problem, który dotyka wiele osób w społeczeństwie. Co znaczy fobia społeczna? Niektórzy kojarzą ją ze skrajną nieśmiałością i poczuciem skrępowania. Inni dostrzegają w takich osobach wrażliwość duszy i delikatne usposobienie. Jednak lęk przed spotkaniem z ludźmi jest o wiele bardziej złożony. To strach, dyskomfort i obawa przed rozmową z innymi. Jest to zaburzenie lękowe, które wpływa na codzienne funkcjonowanie. Może dotknąć zarówno nastolatków, jak i osoby dorosłe. W leczeniu kluczowe znaczenie ma psychoterapia.

Poniższe zagadnienia mogą okazać się bardzo pomocne w zrozumieniu problemu i podjęciu decyzji o leczeniu:

1. Co znaczy fobia społeczna i jak odróżnić ją od nieśmiałości?
2. Nieśmiałość a zaburzenie lęku społecznego.
3. Lęk społeczny – charakterystyczne objawy zaburzenia.
4. Co myśli osoba doświadczająca nerwicy społecznej?
5. Gdzie leżą przyczyny problemu?
6. Leczenie fobii społecznej – gdzie szukać specjalistycznej pomocy?

CO ZNACZY FOBIA SPOŁECZNA I JAK ODRÓŻNIĆ JĄ OD NIEŚMIAŁOŚCI?

Fobia przed nawiązaniem relacji z ludźmi jest uważana za jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń lękowych na tle nerwicowym. Terapeuci określają ją jako chorobę cywilizacyjną, która w ostatnich latach znacząco przybrała na sile. Pierwsze symptomy zaburzenia mogą być widoczne już w okresie dojrzewania. Według statystyk lęk społeczny diagnozowany jest nawet dwa razy częściej u kobiet niż u mężczyzn.

Lęk przed ludźmi to stopniowe dążenie do zminimalizowania lub całkowitego wycofania się z relacji społecznych. Osoba cierpiąca na zaburzenie lękowe odczuwa narastającą niechęć do udziału w zjawiskach i zdarzeniach mających charakter społeczny. Taką osobę często określa się jako człowieka aspołecznego. To życie w strachu i nieustająca obawa przed negatywną oceną innych. Jest to uczucie tak silne, że już sama myśl o rozmowie powoduje dyskomfort, paraliżujący strach i nieprzyjemne reakcje organizmu (np. mdłości, kołatanie serca, ucisk w gardle). Kreowanie w głowie negatywnych scenariuszy staje się powoli normą. Myśl o przykrych konsekwencjach spotkań może być powodem rezygnacji z różnych form spędzania wolnego czasu w grupie i izolacji społecznej.

NIEŚMIAŁOŚĆ A ZABURZENIE LĘKU SPOŁECZNEGO

Każdy z nas od czasu do czasu przeżywa stres związany z wystąpieniem publicznym, trudną rozmową telefoniczną, egzaminem ustnym, prezentacją w pracy, a nawet randką. Różnią nas od siebie cechy osobowości, doświadczenia, usposobienie, charakter i życiowe priorytety. Nie każdy w kontaktach międzyludzkich musi dążyć do ciągłego bycia w centrum uwagi. Nie wszyscy też jesteśmy doskonałymi mówcami, którzy bez problemu nawiązują nowe relacje, co nie znaczy, że unikamy kontaktów z innymi.

Obawa, poczucie zagrożenia i lęk przed interakcją z drugim człowiekiem w niektórych sytuacjach mogą okazać się pomocne. To właśnie dystans i powściągliwość chronią nas przed realnym zagrożeniem, niepotrzebną kłótnią, konfliktem czy też nieporozumieniami. Jak zatem odróżnić fobię społeczną od ,,zwykłej’’ nieśmiałości?

Osoba, która jest po prostu nieśmiała zazwyczaj po jakimś czasie oswaja się z nową sytuacją. Z każdą kolejną minutą rozmowy lub spotkania pozbywa się wcześniejszych obaw i stresu. Umiejętnie dostosowuje się do nowej sytuacji i nabiera pewności siebie. Rozmowa telefoniczna zaczyna przebiegać płynniej i coraz bardziej swobodnie, a spotkanie z grupą nieznajomych szybko przeradza się w miłą pogadankę w luźnej atmosferze. Jeśli sytuacja jest napięta i nie sprzyja dobrym relacjom osoba zdrowa psychicznie będzie unikała konfrontacji i jeśli to możliwe zrezygnuje z kontaktu. To naturalne zachowanie. Jednak zdarzenia takie nie wpływają na kolejne próby nawiązywania interakcji społecznych. Inaczej jest w przypadku fobii społecznej. Osoba zmagająca się z zaburzeniem lęku społecznego odczuwa niepokój zarówno przed, w trakcie, jak i po zdarzeniu. Poczucie zagrożenia (często irracjonalne i nieproporcjonalne do sytuacji), obawa przed porażką, wyśmianiem i brakiem akceptacji rosną do rangi problemów psychicznych, które wymagają leczenia.

LĘK SPOŁECZNY – CHARAKTERYSTYCZNE OBJAWY ZABURZENIA

• Lęk przed nawiązywaniem relacji społecznych.
• Wewnętrzny atak paniki przed wystąpieniem publicznym lub rozmową.
• Obawa przed negatywną oceną, odrzuceniem, wyśmianiem, kompromitacją i krytyką.
• Strach i unikanie uczestnictwa w nowych, nieznanych sytuacjach społecznych.
• Cierpienie wynikające z przeżywanego strachu i niepokoju.
• Stosowanie zachowań zabezpieczających (maskujących zaburzenie) np. mocny makijaż, stosowanie silnych antyperspirantów.
• Rozpamiętywanie sytuacji z przeszłości i tworzenie negatywnych scenariuszy na przyszłość.
• Rezygnacja z aktywności w grupach i nawiązywania nowych znajomości, związków, oraz przyjaźni.
   

Niestety nerwica społeczna ,,przyciąga’’ do siebie inne niebezpieczne zaburzenia i/lub uzależnienia. Nie ma wątpliwości, że u osób borykających się ze strachem przed spotkaniem z ludźmi występuje duże ryzyko rozwinięcia się objawów depresji, agorafobii (lęku przed otwartą przestrzenią) czy też lęku separacyjnego.

CO MYŚLI OSOBA DOŚWIADCZAJĄCA NERWICY SPOŁECZNEJ?

,,Na pewno wszyscy zobaczą, że mam mokrą koszulkę i czoło od potu’’
,,Pewnie dziwacznie wyglądam i od razu mnie wyśmieją’’
,,Zobaczą, że drżą mi ręce i jestem czerwony’’
,,Na pewno nikt się nie będzie do mnie odzywał’’
,,Lepiej nic nie powiem, bo pomyślą, że coś ze mną nie tak’’
,,Niedobrze mi. Brzuch mnie boli. Zaraz zwymiotuję, jak będę musiał tam pójść’’
,,Na pewno wszyscy będą na mnie patrzeć’’
,,Myślą, że jestem dziwny i nudny’’
,,Jak mi zada ktoś pytanie, to na pewno powiem coś głupiego, albo nie będę mógł się odezwać’’
,,Boję się tam iść. Wezmą mnie za idiotę’’
,,Pewnie się mną brzydzą’’
,,Moja ostatnia rozmowa z nimi była żałosna’’

GDZIE LEŻĄ PRZYCZYNY PROBLEMU?

Skąd u człowieka bierze się fobia społeczna? Wiele osób zadaje sobie to pytanie. Jednak znalezienie właściwej odpowiedzi nie jest takie proste, bo na wystąpienie zaburzeń lękowych może mieć wpływ cała grupa czynników, a wśród nich czynniki genetyczne, środowiskowe, cechy temperamentu czy też krzywdzące relacje z przeszłości (zranienia, sytuacje traumatyczne).

Niska samoocena i negatywna opinia na swój temat tworzą się latami. Konsekwencją tego jest utrwalone przekonanie, że nie damy sobie rady w sytuacjach społecznych i rozmowach z innymi. Psychologowie dostrzegają duże powiązanie nerwicy społecznej z okresem dzieciństwa i wychowaniem. Nadmierna kontrola rodzicielska, izolowanie oraz silne narzucanie wzorców zachowań to bez wątpienia czynniki, które mogą wpłynąć na pojawienie się społecznych lęków. Wśród innych niekorzystnych zachowań możemy wymienić nadmierną krytykę, stawianie wygórowanych wymagań, przedkładanie własnych ambicji nad możliwości dziecka, czy też upokarzanie publiczne. Sytuacje te mogą dotyczyć zarówno dzieci, nastolatków, jak i osoby dorosłe.

LECZENIE FOBII SPOŁECZNEJ – GDZIE SZUKAĆ SPECJALISTYCZNEJ POMOCY?

Wiele osób borykających się z lękiem przed relacjami interpersonalnymi akceptuje ten stan, nie widząc wyjścia z problemu. Szacuje się, że jest to około 20% osób cierpiących na lęk społeczny. Obawa przed koniecznością spotkania się ,,twarzą w twarz’’ z psychologiem lub innym specjalistą stanowi dodatkowy hamulec oddalający nas od decyzji o leczeniu. Warto pamiętać, że nieleczony lęk może przyczynić się do rozwoju innych zaburzeń takich jak depresja, antropofobia (lęk przed ludźmi) oraz destrukcyjnych uzależnień (np. alkoholizmu). Dlatego tak ważne jest, aby zrozumieć istniejący problem i podjąć próbę leczenia.

Jak przezwyciężyć lęk przed ludźmi i czy istnieją leki na fobię społeczną? Motywujący jest przede wszystkim fakt, że zarówno leczenie farmakologiczne, jak i psychoterapia przynoszą bardzo dobre rezultaty. Jeśli w życiu codziennym doświadczamy wyraźnych objawów zaburzenia, a lęki z tym związane mają wpływ na podejmowane przez nas decyzje i są powodem cierpienia, to konsultacja ze specjalistą będzie najwłaściwszą decyzją. Ten pierwszy krok ma ogromny wpływ na przezwyciężenie problemu.

Fobia społeczna jest nierozerwalnie związana z relacjami z innymi ludźmi. Nasze zachowanie odzwierciedla wyobrażenia o tym, co myślą o nas inni i jak nas oceniają. Udział w psychoterapii (najczęściej poznawczo-behawioralnej) pomaga stopniowo pokonać własne lęki i zmienić sposób myślenia zarówno o sobie, jak i o innych. Psychoterapeuta opierając się o swoje doświadczenie i specjalistyczną wiedzę pomaga osobie zmagającej się z zaburzeniem przepracować trudne sytuacje i dotrzeć do źródeł problemu. To skuteczna forma leczenia lęku przed spotkaniami z ludźmi.

Źródła:

• Wikipedia.pl, Fobia społeczna, dostęp 01.11.2021
• Southern Health & Social Care Trust, Nieśmiałość i fobia społeczna. Poradnik samopomocy, dostęp 01.11.2021
• Anna Potoczek, Psychiatria Polska, Fobia społeczna - zarys koncepcji zaburzenia, 2005, tom XXXIX, numer 4, strony 629-639
• emocje.pro, Lęk społeczny, dostęp 01.11.2021