Silna psychoza najczęściej kojarzona jest ze schizofrenią, ale tak naprawdę jest to szeroka grupa zaburzeń psychicznych o odmiennych objawach, przyczynach i przebiegu. Każdy rodzaj psychozy ma niezmiennie dwie wspólne cechy – urojenia i halucynacje. Po czym rozpoznać napad psychozy i jej rodzaj? Czy znane są przyczyny tego stanu umysłu? Gdzie udać się po pomoc i specjalistyczne wsparcie?

W tym artykule odpowiemy na pytania:

1. Psychoza – co to jest?
2. Czy znane są przyczyny zaburzeń psychotycznych?
3. Jak wygląda pierwszy napad psychozy?
4. Jakie są najczęstsze objawy psychozy w początkowym i zaawansowanym stadium?
5. Jakie są typy zaburzeń psychotycznych?
6. Jak wygląda leczenie psychozy?

Psychoza – co to jest?

Psychozę lub inaczej ,,stan psychotyczny’’ cechuje głębokie zaburzenie w postrzeganiu rzeczywistości. Nierzadko również towarzyszą temu zaburzenia świadomości. Osoba w stanie psychozy ma problem w odróżnieniu tego, co jest prawdą i rzeczywiście ma miejsce, od tego, co jest fikcją. Przebywa w wyimaginowanym świecie, wśród fałszywych przekonań, a także obrazów, dźwięków i zapachów, których nie doświadczają inni. Mowa tu o urojeniach i halucynacjach, które są charakterystyczne dla każdego typu psychozy. Słyszenie głosów, widzenie postaci, zjawisk, rzeczy i/lub czucie zapachów, które stanowią wytwór wyobraźni, bez świadomości kreowania takiego stanu. Osoba jest przeświadczona o realności zaistniałych sytuacji i prawdziwości swoich przeżyć. Dodatkowo kieruje nią całkowity brak krytyki wobec widocznych objawów i zachowań oraz problem z dostrzeganiem pojawiających się absurdów. Chory porusza się i funkcjonuje we własnym świecie, uważając go za realny.

Czy znane są przyczyny zaburzeń psychotycznych?

Jak w przypadku większości zaburzeń psychicznych podanie konkretnej, jednej przyczyny pojawiającego się stanu nie jest proste. Często są to hipotezy, przypuszczenia i prawdopodobieństwa, które pokazują, że jakiś czynnik może wpływać na pojawianie się zaburzeń psychotycznych. Pewnym jest natomiast, że psychoza jest stanem umysłu, a więc wiąże się z mózgiem i jego pracą. Mówiąc bardziej szczegółowo, zaburzenia psychotyczne są związane z nieprawidłowym działaniem neuroprzekaźników w mózgu. Pytanie, jak dochodzi do zaburzenia prawidłowego funkcjonowania tych neuroprzekaźników?

Przyczyną mogą być czynniki środowiskowe (sytuacyjne), genetyczne, a nawet osobowościowe (indywidualne). Stan psychotyczny mogą wywołać różnego rodzaju leki lub ich kombinacja, alkohol, narkotyki, dopalacze i inne środki uzależniające, a także choroby somatyczne (np. guz mózgu, choroby tarczycy). Psychoza jest również diagnozowana u osób w podeszłym wieku, u których występuje postępujące zaburzenie pamięci. Istnieje również pojęcie psychozy reaktywnej. Jest to krótkotrwały stan psychotyczny, który stanowi reakcję na silny stres lub zdarzenie traumatyczne (np. wypadek komunikacyjny, napaść, śmierć bliskiej osoby). 
 

Jak wygląda pierwszy atak psychozy?

Wiele osób zadaje sobie pytanie, jak wygląda atak psychozy? Czy jest możliwe, że otoczenie, a nawet najbliższa rodzina nie dostrzegą zaburzenia u bliskiej osoby? Oczywiście, że tak. Pierwszy atak psychozy jest ciężko dostrzegalny nie tylko dla otoczenia, ale i dla samej osoby doświadczającej stanu ,,oderwania od rzeczywistości’’. Bo jakże trudno uwierzyć w to, że to co właśnie przeżywamy lub czego doświadczyliśmy, nie działo się naprawdę? Przecież czuliśmy, dotykaliśmy, rozmawialiśmy i byliśmy częścią tego świata. Dodatkowo ograniczenie zdolności do krytycznej oceny rzeczywistości powoduje, że to, co właśnie przeżywamy i czego doświadczamy ,,na własnej skórze’’, uznajemy za normę. ,,Ja to czuję!’’ – jak więc możliwe, że to wszystko nie dzieje się naprawdę?

Jakie są najczęstsze objawy psychozy w początkowym i zaawansowanym stadium?

Psychoza może wywoływać różne reakcje, w zależności od rodzaju nierzeczywistego zdarzenia i roli, jaką pełni osoba w stanie psychotycznym. Może to być strach, lęk i panika w wyniku nagłych zmian i poczucia niebezpieczeństwa lub wprost przeciwnie – doświadczanie cudownych wrażeń, wzbudzających euforię, poczucie szczęścia i wyjątkowości. Wchodząc w nowy, nieznany świat człowiek musi się w nim odnaleźć. Ta dezorientacja może prowadzić do dezorganizacji zachowań i myśli, częstych zmian nastroju, zaburzeń snu i apetytu oraz izolacji społecznej. W bardziej zaawansowanym stadium psychozy osoba boryka się z niestabilnością emocjonalną, brakiem energii, często nawracającymi i bezpodstawnymi napadami lęku oraz problemami w przeżywaniu i dzieleniu się uczuciami (takie zachowanie nazywamy chłodem emocjonalnym). Niektóre objawy mogą być bardziej nasilone od pozostałych, a niektóre nie pojawiają się w ogóle. Wszystko zależy od typu psychozy i stopnia jej nasilenia.

Wspomnieliśmy na początku, że istnieje wspólny mianownik, który łączy wszystkie rodzaje stanów psychotycznych. To halucynacje i urojenia.
 

Jakie są typy zaburzeń psychotycznych?

Nie ma wątpliwości co do tego, że wszystkie typy psychozy mają wiele wspólnych elementów. Jednak różnice w rozwoju zaburzenia, jego przebiegu, możliwych przyczynach i sposobach leczenia dały silne przesłanki ku temu, aby każdy typ uznawany był za odrębną jednostkę chorobową. Co powinniśmy zatem wiedzieć?

To, że psychozy mogą być naprawdę różne. Osoba może doświadczać silnej psychozy, trwającej dłużej niż 30 dni, a może to być jednorazowy atak psychozy – epizod, który się nigdy nie powtórzy. Oprócz jednorazowych epizodów i psychoz nawracających, a więc takich, w których występują okresy remisji są też stany przewlekłe (utrwalone). Jest to nieprzerwany stan psychotyczny, w który człowiek wszedł i już z niego nie wychodzi. Ten ostatni jest na szczęście rzadkością, jednak i takie ciężkie przypadki mogą mieć miejsce. 

Najczęściej występujące psychozy

• Schizofrenia (psychoza schizofreniczna) – to złożony zespół zaburzeń psychicznych o przewlekłym przebiegu. Jest to nieadekwatne i zmienne postrzeganie rzeczywistości oraz przeżywanie jej w inny sposób niż pozostałe osoby z otoczenia. Oprócz urojeń i halucynacji chory nie reaguje emocjonalnie w sposób adekwatny do sytuacji (np. wykazuje obojętność na krzywdę innych, płacze podczas radosnych chwil lub śmieje się w przykrych sytuacjach wymagających powagi).
• Psychoza schizoafektywna (zaburzenia schizoafektywne) – jest to stan chorobowy, w którym oprócz typowych objawów stanu psychotycznego występują zaburzenia nastroju (psychoza depresyjna) lub mania (psychoza maniakalna). Gdy osoba doświadcza naprzemiennie wszystkich tych stanów, mówimy wówczas o typie mieszanym, a więc psychozie maniakalno-depresyjnej. 
• Psychozy reaktywne – wywoływane przez bardzo silny czynnik stresogenny lub sytuację traumatyczną. Najczęściej stanowią jednorazowy epizod, który przechodzi samoistnie.
• Psychozy egzogenne – to stan psychotyczny wywoływany poprzez czynniki zewnętrzne. Szczególnie mowa tu o: lekach, urazach mózgu, alkoholu (psychoza alkoholowa, majaczenie alkoholowe, zespół Otella, psychoza Korsakowa, halucynoza), dopalaczach, grzybach halucynogennych i innych narkotykach. 

Jak wygląda leczenie psychozy?

Każde leczenie zaburzeń psychotycznych zaczyna się od właściwej diagnozy. W zależności od typu psychozy i stopnia jej nasilenia stosuje się różne środki farmakologiczne. Uzupełnieniem leczenia jest ważna dla pacjenta psychoterapia. Tego rodzaju specjalistyczne wsparcie ma na celu nie tylko oddziaływanie terapeutyczne, ale również psychoedukacyjne.

Niektórzy wiedzą, że to, co się dzieje jest wręcz niemożliwe – ale jednocześnie czują to i przeżywają. Niestety to przyczynia się do tego, że wciąż zbyt wiele osób żyje z psychozą przez całe życie bez leczenia. Zdarza się, że nigdy nie decydują się na specjalistyczną pomoc lub szukają jej w niewłaściwym miejscu (np. zgłaszając na policję prześladowanie). Oczywiste jest więc, że wsparcie rodziny i bliskich jest tu niezmiernie ważne. Człowiek może być bowiem zbyt zagubiony lub bezkrytyczny wobec zaistniałych stanów, żeby sam zgłosić się do lekarza lub zasięgnąć porady psychologa. Tak naprawdę psychoza to zaburzenie, które wpływa na funkcjonowanie całej rodziny i osób z otoczenia, a ostry atak psychozy może stanowić zagrożenie nie tylko dla osoby doświadczającej tego stanu, ale również innych (np. gdy chory weźmie kogoś za prześladowcę).

Jeśli doświadczasz niepokojących objawów, które mogą być oznakami zaburzenia, porozmawiaj o tym ze specjalistą. Skorzystaj z możliwości i komfortu, jakie daje Ci Internet. Umów się na konsultację online z psychoterapeutą lub psychologiem na portalu Zaufany Terapeuta. 

Źródła:

,,Co to jest psychoza? Poradnik dla pacjentów i ich rodzin’’  Iwona Patejuk-Mazurek, Adiunkt Kliniki Psychiatrii, dostęp: https://dczp.wroclaw.pl/DOCS/BSBP/Psychoza_poradnik.pdf  
,,Psychozy’’ Joanna Krzyżanowska-Zbucka, Fundacja eFkropka, 2019, dostęp: https://ef.org.pl/wp-content/uploads/2019/03/broszura.do-netu.pdf 
,,Psychosis and meditation’’  Stanisław Radoń, Studia Psychologica, 2015, dostęp: http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-5805ab61-d830-4925-ae58-f71b3108cc2e/c/sp2015.15.2.radon.psychoza.a.medytacja.pdf