Trauma jest to silny uraz psychiczny powstały na skutek ekstremalnego stresu, który najczęściej wywołują dramatyczne sytuacje lub doświadczenia. Konsekwencją traumatycznych przeżyć może być nie tylko zespół stresu pourazowego, ale i inne poważne zaburzenia psychiczne (np. psychozy, nerwice, depresja). Trauma może mieć wpływ zarówno na funkcjonowanie człowieka, jak i zniekształcenie jego charakteru. Przeczytaj, jakie są najczęstsze rodzaje traum, ich objawy i możliwe skutki. Dowiedz się również, gdzie szukać pomocy i jak leczyć stres traumatyczny.

Poniżej znajdziesz informacje:

1. Co to jest trauma i co ją powoduje?
2. Czy każdy człowiek doświadczy w życiu traumy?
3. Rodzaje traumy – konkretne przykłady.
4. Trauma – objawy.
5. Jak poradzić sobie z traumą i jej skutkami?

CO TO JEST TRAUMA I CO JĄ POWODUJE?

Traumą nazywamy szok powstały na skutek jednorazowego wydarzenia (często zagrażającego życiu) lub powtarzających się przeżyć, które wywołały silną reakcję emocjonalną i negatywne odczucia. Trauma jest to bardzo silny i nierzadko trwały uraz psychiczny, który zaburza spokój ducha, stabilizację, wewnętrzną równowagę i poczucie bezpieczeństwa. Wpływ traumy na psychikę jest w tym przypadku kluczowy. Zmienia ona osobowość człowieka, jego spojrzenie na świat i reakcje emocjonalne. Może również prowadzić do pojawienia się zespołu stresu pourazowego (PTSD), niebezpiecznych zaburzeń nerwicowych oraz innych zaburzeń psychicznych.

Trauma to określenie, które na stałe zadomowiło się w naszym potocznym, codziennym języku. Także w mediach i różnego rodzaju tabloidach coraz częściej widujemy nagłówki zawierające to słowo. Nagminne używanie jakiegoś określenia powoduje, że oswajamy się z nim i bagatelizujemy jego prawdziwe znaczenie. Zjawisko takie może prowadzić do krzywdzącego spłycania przeżywanych doświadczeń i nieprzykładania wagi do pojawiających się objawów. Pamiętaj, że przedłużający się, obniżony nastrój oraz poczucie totalnej bezradności jest sygnałem do niepokoju. Nie ma wątpliwości, że stan ten to nie może być nigdy bagatelizowany, a termin nie powinien być używany w odniesieniu do sytuacji, w której nie występuje stresor o ekstremalnym charakterze.

CZY KAŻDY CZŁOWIEK DOŚWIADCZY W ŻYCIU TRAUMY?

Prawdopodobieństwo zmierzenia się choć raz w życiu z traumatycznym stresorem jest ogromne. Sytuacja wykraczająca poza naszą codzienność i szczególnie przykra do emocjonalnego udźwignięcia może nieoczekiwanie przydarzyć się każdemu. Jednocześnie nie oznacza to, że w każdym przypadku skutkiem negatywnego doświadczenia będą poważne, trwałe i narastające problemy psychiczne oraz towarzyszące im dolegliwości psychosomatyczne. Przewlekły przebieg zaburzenia (nawet wieloletni) oraz wpływ na całkowitą zmianę osobowości dotyczy niewielkiego odsetka osób[1]. Od czego to zależy?

Organizm człowieka jest wyposażony w pewne naturalne mechanizmy obronne. Większość reakcji wywołanych stresogennym bodźcem to naturalna odpowiedź organizmu i jedna z faz powrotu do równowagi psychicznej. Przykłady to: przyspieszony oddech i puls, płacz, drżenie ciała, lęk, bladość, brak reakcji na próby nawiązania kontaktu, niespójność mowy, smutek, wściekłość, zachowania paniczne, niekontrolowane myśli o zdarzeniu. Są to typowe emocje i reakcje pourazowe, które w większości przypadków po pewnym czasie całkowicie ustępują. Zazwyczaj objawy mają swój gwałtowny początek (np. krzyk). W ich kolejnych fazach dochodzi do przepracowania, uspokojenia emocji i przyjęcia do wiadomości tego, co się wydarzyło.

To, jak ekstremalnie stresujące doświadczenie wpłynie na codzienne funkcjonowanie człowieka i jego psychikę uzależnione jest od wielu czynników. Możemy tu wymienić na przykład: predyspozycje osobowościowe, pewnego rodzaju skłonności do zaburzeń lękowych, umiejętność radzenia sobie ze stresem, wsparcie bliskich czy też borykanie się z innymi zaburzeniami psychicznymi, które są w fazie remisji (cofnięcia objawów zaburzenia). W przypadku takich osób wystąpienie reakcji patologicznych jest bardziej prawdopodobne.

RODZAJE TRAUMY – KONKRETNE PRZYKŁADY

Co może powodować traumę u człowieka? Przykładów czynników urazowych może być naprawdę mnóstwo. Z jednej strony może to być jednorazowe przeżycie o silnym wybuchu emocjonalnym i ekstremalnym stresie np. wypadek komunikacyjny (trauma po wypadku), zabójstwo, uprowadzenie, katastrofa, klęska żywiołowa, rozwód, napad lub pobicie, gwałt, trudny i bolesny poród (trauma po porodzie), śmierć bliskiej osoby. Z drugiej zaś powtarzające się stresujące sytuacje, które pojawiają się na tyle często i intensywnie, że w konsekwencji prowadzą do trwałego urazu, np. mobbing w pracy, prześladowanie (stalking), przemoc domowa - seksualna, fizyczna, psychiczna (trauma z dzieciństwa), molestowanie, tortury, przebywanie w sekcie, walka z przewlekłą chorobą, udział w walkach zbrojnych (trauma wojenna).

Warto również podkreślić, że skutki przeżyć traumatycznych odnoszą się nie tylko do osób, które bezpośrednio uczestniczyły w danym zdarzeniu. Również świadek tragicznego zajścia (np. wypadku samochodowego) może doświadczyć niebezpiecznych dla zdrowia konsekwencji wydarzeń.

TRAUMA – OBJAWY

• Wysoki poziom przeżywanego cierpienia i bólu.
• Trwale obniżony nastrój, wycofanie, apatia, pesymizm, przygnębienie, smutek i żal.
• Utrata radości z życia oraz brak odczuwania przyjemności z rzeczy, które przed traumą dostarczały miłych doznań.
• Napady paniki.
• Przeżywanie w natrętnych wspomnieniach, myślach lub snach urazu na nowo.
• Poczucie wyobcowania i odizolowania od otoczenia,
• Problemy ze snem (bezsenność, koszmary senne) i wzmożony stan czuwania (w tym wzmożona kontrola).
• Nawracające stany niepokoju, strachu i lęku o swoje życie lub/i życie bliskich, poczucie zbliżającego się niebezpieczeństwa.
• Otępienie uczuciowe, niepokój, obojętność emocjonalna.
• Problemy z koncentracją uwagi, logicznym myśleniem i skupieniem się na wykonywaniu czynności codziennych.
• Unikanie konkretnych osób, wykonywania czynności i podążania do miejsc, które mogą przypominać przeżyte doświadczenie.
• Napady lękowe wywoływane poprzez różnego rodzaju bodźce (np. płacz dziecka przy traumie po porodzie; dźwięk syren lub fajerwerków przy traumie wojennej; pisk opon, dźwięk klaksonu przy traumie po wypadku).
• Trudności z radzeniem sobie ze złością, agresją i gniewem.
• Stany depresyjne.
• Myśli samobójcze, próby samobójcze.
• Objawy somatyczne (fizyczne), takie jak bóle brzucha, mdłości, kołatanie serca, bóle głowy, kłucie w klatce piersiowej.
• Niestety bywa również tak, że przeżywany stres traumatyczny może być bodźcem wyzwalającym dla innych zaburzeń psychicznych (np. depresji, psychozy, zaburzeń dwubiegunowych, zaburzeń odżywiania).

JAK PORADZIĆ SOBIE Z TRAUMĄ I JEJ SKUTKAMI?

Według badań poważne skutki urazów psychicznych dotykają około 3-6% populacji. W skali globalnej liczba ta nie przeraża, aż tak bardzo. Jednak te same badania pokazują, że co trzeci człowiek w ciągu swojego życia jest narażony na silny uraz psychiczny i sytuację traumatyczną.[2]

Pamiętaj, że utrzymujące lub pogłębiające się skutki przeżytej traumy mogą stanowić o postępującym zaburzeniu psychicznym. Dlatego też objawy powinny być skonsultowane z lekarzem pierwszego kontaktu i psychoterapeutą. Nie bagatelizuj swoich odczuć i zmieniającego się nastroju. Często odpychamy od siebie myśl o poważnym problemie i potrzebie specjalistycznej pomocy. Zarówno my sami, jak i bliscy powtarzamy, że uporanie się z cierpieniem, lękiem i smutkiem po zdarzeniu traumatycznym wymaga czasu. Oczywiście przepracowanie problemu i przejście przez wszystkie fazy stresowej reakcji to długi proces. Jednak, gdy pojawiające się objawy zaburzają Twój dotychczasowy styl życia i zaczynają dominować w każdej sferze życiowej, wówczas powinieneś zwrócić się o pomoc do specjalisty i rozpocząć terapię z zaufanym psychoterapeutą.

Jeśli problem dotyczy właśnie Ciebie lub bliskiej osoby nie zwlekaj z konsultacją u specjalisty. Trafna diagnoza pomoże Ci nie tylko zrozumieć skrajne stany emocjonalne, z którymi przyszło Ci walczyć każdego dnia. Rozmowa z doświadczonym psychoterapeutą to również możliwość wypracowania skutecznych stylów radzenia sobie ze stresem. To głębokie wsparcie w powrocie do wcześniejszych schematów zachowań i trybu życia sprzed tragedii.

Źródła:

• ,,Zespół stresu pourazowego – rozumienie i leczenie’’, A. Cebella, I. Łucka, Klinika Psychiatrii Rozwojowej, Zaburzeń Psychotycznych i Wieku Podeszłego Akademii Medycznej w Gdańsku, praca poglądowa: https://www.academia.edu/49795768/Zespół_stresu_pourazowego_rozumienie_i_leczenie
• ,,W przestrzeni stresu i lęku. Medyczne i społeczne aspekty traumy’’, pod red. J. Jośko-Ochojskiej, Ślaski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, 2016
• ,,Struktura osobowości u młodzieży doświadczającej potraumatycznego wzrostu’’, T. Kafel, Wydział Nauk Społecznych i Informatyki, praca magisterska (numer albumu 20811), 2016

[1] ICD-10. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Rewizja dziesiąta. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne ,,Vesalius’’, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Kraków-Warszawa, 2000.

[2] ,,Stres traumatyczny: występowanie, następstwa, terapia’’, M. Lis-Turlejska, Wydawnictwo Akademickie ,,Żak’’, Warszawa, 2002.