Spis treści:

1. Dolegliwości psychosomatyczne – informacje ogólne.
2. Skąd się bierze ból psychosomatyczny?
3. Zaburzenia psychosomatyczne – objawy.
4. Choroby somatyczne przykłady – chicagowska siódemka.
5. Zaburzenia psychosomatyczne a leczenie – dlaczego psychoterapia jest tak istotna?

DOLEGLIWOŚCI PSYCHOSOMATYCZNE – INFORMACJE OGÓLNE

Zaburzenia psychosomatyczne to termin określający grupę specyficznych dolegliwości fizycznych, które nie mają jasnego podłoża medycznego. Jak dokładnie to rozumieć? Psychosomatyk to osoba, która nieustannie skarży się i zgłasza bóle fizyczne (chorobę ciała). Towarzyszą temu duża koncentracja na swoich problemach zdrowotnych oraz częste prośby o zlecenie i wykonywanie badań dodatkowych w celu wykrycia choroby. W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób czytamy, że osoby cierpiące na psychosomatyczne choroby charakteryzuje przede wszystkim:

• nieustanne, często powtarzające się skargi na odczuwanie dolegliwości typowo fizycznych, przy jednoczesnym braku potwierdzonych przez specjalistę i badania chorób ,,usprawiedliwiających’’ zgłaszane skargi (np. bóle żołądka, silne migreny, mdłości, uczucie swędzenia);
• rozchwianie, przeciążenie i problemy emocjonalne, które mogą mieć wpływ na pojawienie się, wzrost intensywności i podtrzymywanie bólu płynącego z ciała;
• przesadna koncentracja osoby na swoim stanie zdrowia, interpretowanie każdego występującego objawu, jako symptomu pojawiającej się choroby¹.

Według statystyk na psychosomatyczne choroby cierpi około 2% populacji, z czego częściej są to kobiety. Szacuje się, że początek objawów psychosomatycznych ma miejsce zwykle przed 30 rokiem życia, ale styl i szybkie tempo życia młodych ludzi oraz wymagania im stawiane spowodowały, że w XXI wieku zaburzenia psychosomatyczne u dzieci są również częstym zjawiskiem.²

SKĄD SIĘ BIERZE BÓL PSYCHOSOMATYCZNY?

Silne sytuacje stresowe (np. konflikt rodzinny, problemy zawodowe), a także konflikty wewnętrzne, silne emocje i ich tłumienie, nieprawidłowe style radzenia sobie ze stresem i błędna ocena sytuacji mogą stanowić najważniejsze przyczyny odczuwania dolegliwości psychosomatycznych (np. migreny, bóli kręgosłupa, drżenia rąk). Czynniki psychologiczne i emocjonalne mają więc wpływ na niemalże wszystkie narządy w ciele człowieka. Nic więc dziwnego, że współczesna medycyna odchodzi od kategorycznego podziału chorób na somatyczne (fizyczne) i psychiczne (emocjonalne). Można śmiało powiedzieć, że czynniki fizyczne i psychiczne wzajemnie się przenikają, a stan zdrowia psychicznego ,,odbija się’’ na naszym samopoczuciu i zdrowiu fizycznym.

ZABURZENIA PSYCHOSOMATYCZNE – OBJAWY

Diagnoza zaburzeń psychosomatycznych to najczęściej długi i dość skomplikowany proces. Dzieje się tak dlatego, że w pierwszej kolejności lekarz skupia się na wykluczeniu faktycznego schorzenia, które może dawać te same objawy (np. przyśpieszone bicie serca charakterystyczne dla choroby wieńcowej). W momencie, gdy inne choroby zostaną wykluczone, wówczas bardzo pomocne w rozpoznaniu zaburzenia jest wsparcie psychologiczne.

Do często występujących objawów somatycznych zaliczamy:

• bóle i zawroty głowy (w tym migrenowe bóle głowy), ucisk w głowie;
• przewlekłe zmęczenie;
• uderzenia gorąca, duszności;
• kołatanie serca w porze nocnej;
• przyśpieszone bicie serca;
• drżenie rąk, tiki;
• drętwienie lub cierpnięcie poszczególnych części ciała (np. nóg, rąk, szyi), bóle stawów;
• bóle kręgosłupa;
• wzdęcia, wymioty, mdłości, odbijanie, zgaga, biegunki (problemy z trawieniem);
• bóle żołądka, bóle brzucha;
• problemy skórne (wykwity skórne), swędzenie, pieczenie, wysypki;
• problemy ze snem, bezsenność.

CHOROBY SOMATYCZNE PRZYKŁADY – CHICAGOWSKA SIÓDEMKA

Chicagowska siódemka – co to takiego? To trafne zobrazowanie tego, jak czynniki psychologiczne (np. przewlekły stres) wpływają na rozwój chorób. W przypadku schorzeń występujących w poniższej liście opracowanej przez wybitnego psychoanalityka F.G. Alexandra można wyraźnie zauważyć silny związek pomiędzy rozwojem choroby a czynnikami psychologicznymi. To bardzo przydatna wiedza dla każdego z nas. Uświadamia nam bowiem, jak bardzo nasz stan psychiczny może wpłynąć na wystąpienie realnych objawów fizycznych.

Choroby zaliczane do chicagowskiej siódemki to:

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy (wrzody żołądka).

1. Nadciśnienie tętnicze.
2. Astma oskrzelowa.
3. Reumatologiczne zapalenie stawów (gościec stawowy).
4. Zapalenie jelita grubego.
5. Nadczynność tarczycy.
6. Atopowe zapalenie skóry (AZS, egzema).³

ZABURZENIA PSYCHOSOMATYCZNE A LECZENIE – DLACZEGO PSYCHOTERAPIA JEST TAK ISTOTNA?

Zaburzenia psychosomatyczne to stan, w którym organizm poprzez ból fizyczny sygnalizuje występujące problemy o podłożu psychicznym. Może to być reakcja na przewlekły, bardzo silny stres lub traumatyczne przeżycia. Niestety złe samopoczucie i bóle fizyczne bardzo często nie są kojarzone, jako reakcja na kryzys stanu psychicznego, czy też zaburzenia emocjonalne. Dodatkowo nierzadko pojawia się silny opór przed przyznaniem się przed samym sobą do istniejących problemów emocjonalnych. Dzieje się tak nawet w sytuacji, gdy początek bóli psychosomatycznych zbiegł się z traumatycznym przeżyciem lub silnym stresem.

Pozostawione bez specjalistycznego wsparcia psychologa lub psychoterapeuty osoby, mogą kwestionować, a nawet całkowicie wypierać możliwość psychologicznego uwarunkowania odczuwanych bóli fizycznych. A przecież objaw psychosomatyczny to nic innego, jak manifestacja stresu pod postacią bólu fizycznego. Nie jest to absolutnie ,,wyimaginowany problem’’ i powód do wstydu. Pacjenci cierpiący z powodu dolegliwości psychosomatycznych są bardzo poważnie traktowani przez specjalistów. To cierpienie emocjonalne, które objawia się poprzez ból fizyczny.

Jeśli więc Ty lub bliska Ci osoba skarży się na dolegliwości psychosomatyczne, to pamiętaj, że znalezienie źródeł istniejącego problemu to punkt zwrotny w walce z dolegliwościami fizycznymi. Skorzystanie z pomocy psychoterapeuty to również niezwykle skuteczna forma ,,zawalczenia’’ o przywrócenie stabilności psychicznej. Połączenie leczenia farmakologicznego z uczestnictwem w psychoterapii pomaga w dojściu do prawdziwych, często ukrytych źródeł złego samopoczucia fizycznego i zmierzeniu się z trudnymi doświadczeniami. Zintegrowanie obu tych form leczenia daje najlepsze rezultaty.

Potrzebujesz wsparcia, rozmowy i specjalistycznej pomocy? Poszukaj doświadczonego psychoterapeuty. Dzięki niemu znajdziesz rozwiązania, które pomogą Ci zmierzyć się z problemem. Psychoterapeuta to osoba, która wesprze Cię w pracy nad sobą i swoim samopoczuciem. Twój najlepszy terapeuta czeka na Zaufanym Terapeucie.

Źródła:
Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną, Maria Siwiak-Kobayashi, Psychiatria kliniczna, Wrocław, 2002;
Sposoby klasyfikowania zaburzeń psychosomatycznych, A. Woźniewicz, Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 2018;
Psychosomatyka jako nauka jest niezwykle ważna, gdyż coraz więcej osób choruje na choroby psychosomatyczne, J. Tylka, Family Medicine & Primary Care Review, 2010.

"Częste zawroty głowy, które ujawniają się w sytuacjach stresowych, są efektem intensywnej aktywacji układu nerwowego, co negatywnie wpływa na procesy równowagi i koordynacji. Warto zauważyć, że zawroty głowy przy nerwicy mogą być związane także z reakcjami na niektóre bodźce zewnętrzne, np. nagłe zmiany pozycji ciała czy długotrwały wysiłek psychiczny." - cytując mgr farm. Joanna Sienkiewicz z poradnika o zdrowiu aptekarosa.pl.