W tym artykule dowiesz się:

1. Jakie mogą być powody zaburzenia łaknienia u dzieci i dorosłych?
2. Najczęstsze przyczyny braku apetytu.
3. Utrata łaknienia a stres.
4. Brak apetytu – co robić i jak leczyć utratę łaknienia spowodowaną stresem?

JAKIE MOGĄ BYĆ POWODY ZABURZENIA ŁAKNIENIA U DZIECI I DOROSŁYCH?

 Dobrze zbilansowana dieta to najlepsza droga do naturalnego dostarczania organizmowi wartościowych składników odżywczych. Systematyczne jedzenie zdrowych posiłków jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania człowieka. To dobrze znane wszystkim fakty, które ciężko byłoby obalić. Skoro więc mamy świadomość konieczności jedzenia, dlaczego niektórzy stopniowo tracą chęć do wykonywania tej czynności, która kojarzy się przecież z przyjemnym doznaniem? Co powoduje takie zachowania? Przyczyn może być wiele, począwszy od choroby i dolegliwości cielesnych (fizycznych), kończąc na tak zwanych chorobach duszy (np. depresji). Zbyt długo trwające nieregularne spożywanie pokarmów, znaczne zmniejszenie ich ilości lub zaprzestanie spożywania posiłków mogą doprowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.

NAJCZĘSTSZE PRZYCZYNY BRAKU APETYTU

• Choroby układu pokarmowego, zapalenia i infekcje – możemy tu wymienić kamicę żółciową, chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy, biegunki infekcyjne, refluks przełyku, zapalenie jelita grubego.
• Choroby nowotworowe – w tym nowotwory przewodu pokarmowego. Brak apetytu u pacjentów onkologicznych często jest wynikiem operacji chirurgicznej, chemioterapii lub radioterapii. Brak apetytu i widoczny spadek masy ciała specyficzny dla choroby nowotworowej nazywany jest zespołem wyniszczenia nowotworowego.
• Pasożyty – owsiki, glista ludzka czy też tasiemiec bardzo często wywołują brak łaknienia i szybki spadek masy ciała. Pasożyty są również częstą przyczyną występowania zaburzeń łaknienia u dziecka.
• Schorzenia układu oddechowego – w tym przewlekłe infekcje (wirusowe, bakteryjne) górnych i dolnych dróg oddechowych (np. astma, zapalenie płuc).
• Fizjologiczne starzenie się organizmu – brak apetytu w podeszłym wieku ma związek ze spowolnionym metabolizmem osoby starszej, a co za tym idzie, mniejszym zapotrzebowaniem energetycznym. Do tego dochodzą u seniora problemy z przeżuwaniem i połykaniem oraz szybkie poczucie sytości.
• Chroniczny stres i przewlekłe napięcie psychiczne – szybkie tempo życia, konflikty na płaszczyźnie prywatnej i/lub zawodowej, przemęczenie, nadmiar obowiązków, przewlekła (nieuleczalna) choroba czy też niedawno przeżyta sytuacja traumatyczna.
• Obniżenie nastroju, depresja – znaczny spadek zainteresowania jedzeniem jest jednym z częstych symptomów stanów depresyjnych.
• Anoreksja, bulimia – zaburzenia odżywiania to choroba psychiczna (zaburzenie łaknienia o podłożu psychicznym), którą charakteryzuje brak apetytu. Anoreksja, podobnie jak bulimia jest uznawana za chorobę cywilizacyjną XXI wieku. To jedne z najniebezpieczniejszych i zagrażających życiu rodzajów zaburzeń odżywiania.
• Ciąża – brak apetytu w ciąży pojawia się najczęściej w I trymestrze i towarzyszą mu mdłości, zaburzenia (wyostrzenie) zapachu i smaku, zawroty głowy oraz wymioty.
• Nieprawidłowe nawyki i błędy żywieniowe – to złe przyzwyczajenia żywieniowe ukształtowane w życiu dorosłym lub w dzieciństwie.
• Używki i leki – wyroby tytoniowe, alkohol, narkotyki halucynogenne (opiaty) i kanabinole powodują brak łaknienia. Niektóre leki na receptę, które pacjent bierze przez długi czas, antybiotyki czy też leki uspokajające i nasenne również mogą powodować brak apetytu. 
   

UTRATA ŁAKNIENIA A STRES

 Jak stres wpływa na apetyt człowieka? Czy to w ogóle możliwe, żeby silne emocje mogły zahamować łaknienie na bardzo długi czas? Z pewnością znasz powiedzenie ,,zajadać stres’’. Uczucie sytości pomaga wielu osobom chwilowo stłumić napięcie i silne emocje. Jednak dużo osób nie zdaje sobie sprawy, że w zależności od indywidualnych predyspozycji i uwarunkowań człowieka, a także od rodzaju stresu może on zwiększać lub wprost przeciwnie – hamować chęć do jedzenia. 

Ściśnięty żołądek? Nudności na samą myśl o jedzeniu? Większość z nas wielokrotnie doświadczyła tego stanu. Niechęć do jedzenia może towarzyszyć człowiekowi przed ważnym kolokwium na studiach, rozmową kwalifikacyjną czy też przed egzaminem na prawo jazdy. Trudno też skupić się na jedzeniu i delektować smakiem potraw, gdy właśnie przeżyliśmy traumatyczne wydarzenie lub rozmowę, od której zależy nasza przyszłość. To zupełnie normalna reakcja organizmu. Nic więc dziwnego, że na liście głównych powodów problemów z łaknieniem widnieje stres, napięcie i szybkie tempo współczesnego życia. 

Naukowcy wskazują na dużą zależność między apetytem, a co za tym idzie masą ciała, a przewlekłym stresem. Jednak jakkolwiek jednorazowe sytuacje, wywołujące krótkotrwały stres nie mają większego wpływu na funkcjonowanie układu pokarmowego człowieka i jego apetyt, tak inaczej jest w przypadku przedłużającego się stresu, napięcia lub strachu. Przewlekły stres i lęki mogą doprowadzić do powstania niebezpiecznych zaburzeń psychicznych (np. depresji), osłabienia działania układu odpornościowego, a także zaburzeń odżywiania się.

JAK LECZYĆ BRAK APETYTU SPOWODOWANY STRESEM?

Stres, wydarzenia traumatyczne, konflikty rodzinne, problemy w kontaktach społecznych, życie w nieustannym napięciu, stany depresyjne i lękowe, nerwica, strach o przyszłość spowodowany aktualnymi wydarzeniami. To problemy współczesności, wynikające z szybkiego tempa życia i rozwoju cywilizacji. Długotrwały brak apetytu to wyraźny sygnał o toczącej się w naszym wnętrzu walce. Nie powinien być nigdy bagatelizowany – nawet jeśli jest wynikiem przemęczenia, czy też często nawracających infekcji i przeziębień. Znaczne osłabienie łaknienia może być bowiem jednym z objawów znacznie poważniejszej choroby fizycznej lub zaburzenia psychicznego. Pamiętaj, że silne zaburzenia łaknienia mogą doprowadzić do niepokojącego spadku masy ciała, osłabienia organizmu, a nawet do jego wyniszczenia.

Jeśli borykasz się z zaburzeniem łaknienia, skup się na odnalezieniu prawdziwych źródeł zaistniałego problemu. Trafna diagnoza jest bardzo ważna, gdyż za brakiem apetytu mogą kryć się zaburzenia emocjonalne, z którymi być może nie potrafisz sobie sam poradzić. Specjalistyczne wsparcie doświadczonego psychoterapeuty to ważna część całego procesu leczenia. 
 

Źródła:
Praktyczny podręcznik dietetyki M. Białkowska, M. Jarosz, Instytut Żywności i Żywienia, 2010.
Żywność. Żywienie w prewencji i leczeniu, M. Jarosz, redakcja ,,Opieki nad Chorym’’, Instytut Żywności i Żywienia, 2017.